SIYAASIGA SOOMAALIGA AH EE AAN RABNO YAA INOO HAYA??!!

Fahad Yaasiin Xaaji Daahir
fahadsom@hotmail.com  

Soomaaliya waa dal caynkee ah? Waa dad sidee ah? Noloshoodu waa qaabkee? Sidee ayey dadku isgu xiran yihiin? Siyaasiga Soomaaliga ah muxuu dheer yahay ama ka hooseyaa marka loo eego siyaasiyiinta kale ee Caalamka?, ma nin wax bartaybaa? Mise waa waxa uu ka soo baxay Jaamacadda “Waaya Araggnimada” ? Ee la yiri M.S.Barre ayaa ka soo qalin jabiyey? Siyasiga aan rabno ma tilmaamo ayuu leeyahay? mise waa hadba ninka isa soo saara ee aan u naqaanno Ninkarmeedka? Maanta  yaan u baahanahay? Mawadaad diinta noo mariya? Mise Sheekh Siyaasada iyo diinta isku dhex dara? Mise Siyaasi aan diinta xitaa istijada ka aqoon? Haddii aan cinwaanka qoralkan ka dhigtay Siyaasiga waa kuma waxa aan su’aalo badan iska weydiin doonnaa Siyaasiga Soomaaliga tilmaamaha uu leeyahay.

Marabo in aan ka sheekeeyo macnaha erayga Siyaasi iyo waxa laga rabo qofka doonaya in uu Siyaasi noqdo ama in uu iska dhigo, Soomaali hadaan nahay Siyaasigeena sidee ayuu ku yimaadaa? Waa su’aal aan mudo badan is weydiinayey lakiin aanan ilaa iyo hada helin jawaab iga haqabtirta, waxaan kala sheekeystay aritan Siyaasiyiin farabadan oo Soomaali ah iyo Aqoon-yahanno tiro leh lakiin kuma  aanan oon bixin, maanta akhristayaasha ayaan rabaa in ay iga siiyaan jawaab ay ku qanci karaan aniga iyo dadka ila midka ah ee yaaban.

Waxaan akhriyey taariikh nololeedka Madaxda dunida intooda badan, waxan ogaaday in badankood ay ka qalin jabiyeen Jaamacaado waliba ah kuwa la xiriira Siyaasada, makra laga reebo Jon Mejar oo la ii sheegay in uusan ka qalin jabin Dugsi-Sare , lakiin kala talo wacan kuwa badan oo Jaamiciyiin ah,  markii aan damcay in aan ogado taariikhda Siyaasi-yiinteenna waxa uu ahaa midka ugu aqoonta badan askarinimo mid darajo fiican ka gaaray, sida Janeraal ama Koloneyl , Diinta Islaamka ayaa iyadu Siyaasi ku macneysay in ay tahay kala maareynta dadka diintooda iyo dunyadoodaba.

Su’aashii aan kor ku qoray bal aan idiin soo badhigo, Ragga horbooda Siyaasiyiinta Soomaalida ayaan bal tusaale kabixin doonaa illeen iyaga ayaa dhib aan marnaba dheef lahayn nagu haya.

Hadaba Siyaasiga Soomaaliyeed tolow ma Aden Gabiyowbaa ee aan 1997 ku arkay Yamen , waxaan su’aalay, diinta mataqaanaan Ragiinaan Soodarana halnin oo diinta lug ku leh idin kuma jiree sideed diinta ugu dhaqmeysaan? Su’aashaa waxay ku timid mar uu isagu igu yiri diinta anaga qorshaha ayey noogu jirtaa! Jawaabta ila akhri!: Wadaadadu waa laba qaybood, kuwa aniga iga warsuga iyo kuwa raba in aan ka warsugo, kuwa raba in aan ka warsuga waa dhalin-yarada, kuwa aniga iga warsugayana waa waa odayaashii hore!, waxaan ugu jawaabay hadde kuwii kaa warsugayey xitaa midina idin kalama socdo, inta is xanaajiyey ayuu igu yiri Diinta aniga Gabar aan aqaan ayaan weydiiyaa iyada ayaana ii sheegta salaadana waan tukadaa , wey igu adkaatay in aan sii weydii Gabadhaas waxa ay tahay.

Intii an lafidhinay ayuu maagay Dowlada Taalyaaniga!! waxaan su’aalay maxaad uga soo horjeeda Talyaaniga? Wuxuu igu jawaabay beesha aan aniga ka dhashay ayey  necebtahay!. Hadaba Siyaasiga aan rabno ma nooca Gabyoowbaa??

Siyaasiga Soomaaliyeed ma C/Laahi Yuusuf iyo Cusmaan Caato markii ay dirireen kadib oo waliba kaftan ka bilowday hadalkooda oo ay isugu goodiyeen in ay kala qabsan doonaan Gaalkacayo, oo uu kolkii uu hadalkii ka taag-taagmey ay isku afgarteen in ay foolxuma tahay in ay labadooda isku gacan qaadan, lakiin ay kukala bixi doonaan Galkacayo, marumeysaneysaa haddii isla maalintaa ay laba qof ku dhimatay Galkacayo! hadana markii ay iyaga isu dhoollo cadeeyeen uu dagaalkii joogsaday !!, koley aniga waxaa halxiraale igu noqday nooca ay ahayd fariintii ay u kala tabiyeen taageera-yaashooda.

Siyaasiga Soomaaliyeed ma Xuseen Caydiidka ilaa iyo hada aysan cadeyn in uu shaqadiisii ka soo fakaday iyo in uu iyagaba howl u hayo, inuu askari Marey-kanka ah noqday ayaa lagu hayaa baalkiisa taariikheed oo waliba isaga ay latahay sharaf uu ku gorgortami karo, waxaan ku jiray dad farabadan oo magaca Jaaliyadeed isugu yimid ee uu u khudbeeyey uuna u shegay in markii ay Baydhabo qabsadeen uu halkaas ugu tagey ilaa 300 kumbiyuutar, hadaba si uu noo tuso aqoonta uu dheer yahay Soomaalida ayuu nagu yiri , waad ogtihiin in Soomaaliya aan laga heleyn qof yaqaaanna kombiyuutarka taasi waxa ay igu khasabtay in aan isku wado howsha Madaxweyne-nimada iyo baaridda kombiyuutaradan.

Isma uusan weydiin Jaaliyada aad u khudbeyneyso sow suura gal ma’ahan in ay ku jiraan injinerro xaga Kombiyuutarka ah?!, taasi dhib weyn iguma hayn waayo qofka dibadaha ku soo korey sidiisoo kale wey la’ahaan kartaa in Soomaaliya aan laga heleyn qof aqoontiisa oo kale leh, waxaase iiga siidaran markaan weydiiyey ururada Islaamiga ah ee kajira Soomaaliya inaad la dagalameyso ayaad maalmahan faafise ee maxaa kajira? Marka aan su’aashaa weydiinayey waxaan gacanta ku sitay wargeys ka soobaxa Masar oo uu ku yiri, waan la dagaalameynaa ururada Islaamiga ah ee kajira Soomaaliya! , sidii aan u filayey jawaabta ee ahayd waan iri waana sameyn, ama ma dhihin oo waa been abuur , ayuu  inta is qosolsiiyey iigu jawaabay, adinka Siyaasada mataqaanaan ma ogtahay! Arintan waxay ahayd laba Gabdhood oo wariyayaal Reer Masar ah ayaa rabay in ay igu diraan Dowlada Marey-kanka saas ayaan u iri hadalkaas! Jawabtii intaa ayuu ku soo koobay , ma hubo ireyga adinka Siyaasada ma taqaanaan in uu aniga igu waday iyo in uu Jaaliyada oo dhan ula jeeday, Siyaasigga aan rabo tolow tan Xusen Caydiid oo kalaa miyaa , saadarteed hala yaabin hadaladii aad ka maqashay ee uu maalin dhawayd kalahaa Idaacada BBCda , waxase haboonaan lahayd in uu “Xuseen” xusuusnaado in eebbe sadax nimco isugu daray , waa tan horee in uu yahay wiil dhalin yaro ah oo haddii uu hada iska nasto uu yeelan karo shacbiyad mustaqbalka ah! Waa tan labaaadee ma Caafimaad xuma sida Siyaasiyiinta kale taasina waxa ay sabab u noqon kartaa in ay san jiri wax ku dadajinaya in uu hada madaxweyne noqdo! Waa tan sadaxaadee waxa uu leeyahay dhalasho Mareykan ah taasoo aan ula jeedo in noloshiisa uu sii dabaran karo oo lama mid ahan kuwa Siyaasada Soomaaliya kaliya uu dakhli nololeed u yahay .

Siyaasiga Soomaaliyeed ma Muuse Suudiga raba in dib loogu noqdo 1991, oo ay beel waliba halgankii dib ka soo bilowdo, taasna waxa uu sabab uga dhigayaa in uu isagu ciyaarta dhawaan ku soo biiray uuna hubo haddii lagu soo celiyo kubada garoonka ciyaarta in uu isagu koobka qaadi doono , waa imaamka labada Xaram ee Makka iyo Madiina , waxay la tahay in uu isagu maanta yahay Cali Mahdi oo jooga 1992, uuna u baahan yahay Caydiid uu la tartamo si Muqdisho uu isagu ugu soo haro.

Xaaji Muuse waa wadaad Diinta yaqaan, wuxuu sameynayana aysan marnaba ka ahayn Jahli, sida isaga ay latahay haddii aan (QODDIISA!!!) wax laga siin dhulka in aan nabad loogu naalooneyn , xusuusteyda wali waxaa ku sii haray 1998, aniga oo maalin Jimcaha ku tukuday Masjidka weyn ee Sh.Cali Suufi ayaan banaanka u soo baxay iyadoo nin ay dadku leeyihiin waa waalan yahay uu sheekeynayo anigase ila caqli badnaa, waxaa la weydiiyay,  su’aashuna saan ayey u dhigneyd ( ARROY MUUSE SUUDI XOW AHAAY) jawaabtii uu bixiyey ninkii waallaa waxay noqotay ( XOW AHAAN LAHAAY MADFACIISAA DAKADA GAAREE) dadkii dhamaan wey wada qosleen! jawaabtaas waxaan ka fahmay in Siyaasiga Soomaaligu uu yahay ninkii wax un dhibi kara , hadaba Siyasiga aan rabno ma Muuse oo kalaa.

Siyaasiga Soomaaliga ma Jaamac Cali Jaamacbaa oo ah ruug caddaa Soomaaliyeed intii uu dhibku jirayna ku noolaa dibadaha, markii uu muddo soo nastay isaga iyo reerkiisii diiftii haysana ay ka ba’day dib ugu soo noqday dalka Soomaaliya si uu daacada isaga bi’iyo , kadibna hada qayb ka ah loolanka Siyaasadeed ee haatan ka jira Soomaaliya , halkii ay manta Soomaali u baahneyd in kuwii hore laga dhaadhiciyo in ay is ku tanasulaan in kuwa cusub nalagu abuuro sow balo gor leh ma’ahan, tankale ee meesha taala waxa weeye C/Laahi Yuusuf intii uu haystay Goboladaas dhiig Siyaasadeed kuma daadan lakiin markii malabkii uu isagu shinida ka ahaa lagu qabsaday uu abaabulay in uu dhiig ka daadiyo Goboladaas isaga oo isleh saad ugu listay laguuguma hanbeyn.

Maalintii uu Garawe weerarayey waxaan joogay Galkacayo oo aan safar ku ahaa dadkii aan ku shekeysanay magaaladaas waxaan ku qancinayey in maanta ay haboontahay in Jaamac Cali Jaamac uu u noqdo  Lodon, sababtoo ah C/Laahi qof waa dili karaa haddii uu wax waayo laakiin Jaamac sida wax loo dilo mayaqaan haddii uu jago waayo wuu iska laaban karaa, taasna waxaan ku darayey Jaamac Cali waa muwaadin Ingiriis ah lehna jinsiyado kale oo uu ku xamalan karo , lakiin C/Laahi mayaqaan Ganacsi aan ka ahayn ayuutada laga dhex dhalaaliyo Siyaasada..

Siyaasiga Soomaaliyeed ma C/Laahiga siduu 1978 qoriga uqaatay amaba sida saxda ah hadba da’dii curdanka ahba qoriga u dhiiba si uu hamuuntiisa Siyaasadeed ugu gaaro , ilaa iyo hadana aan umuuqan goorta uu ka nasan doono halgankiisaan aan laga miro dhalin misana aan laga webxin , Madaxwey-nenimo haddi uu inkabadan 20-sano u dagaalamayey kuna qanci la’yahay  inuu saxad sano Madaxweynaha Bunt-laind ahaa , hadana hiil iyo hooba diyaar ula ah in ay nafta kabaxdo isaga oo Madaxweyne ah. Taasna waxaa ka sii daran Islaan Maxamedkii maalintii isaga ladoortay BBCda uga dhaartay in si xaq ah loo doortay, maanta inkastoo uu san sidii oo kale u dhaaran hadana isaga ayaa jagadii ka xayuubiyey oo Jaamac Cali Jaamac ku sooryeeyay. Hadaba Siyaasiga aan rabno ma noocca C/Laahibaa.

Siyaasiga Soomaaliyeed ma C/Qaasimbaa markii si leylatul qadar ahaan ah uu ku helay jagada Madaxwey-hana Soomaaliya , waxaan shaki ku jirin in isaga iyo Mudane Ismaaciil Cumar Geelo ay horey iskula sii ogaayeen qalqaalinta in C/Qaasim loo baadi goobo in uu noqdo Madaxwey-naha Soomaaliya , intaas dhibtu kama taagna, Muqdisho markii looga soo dhaweeyey si isaga iyo mucaarad-kiisiiba ay u qaadan waayeen , ilaa iyo hadana uu ku faano marka uu marag u raadinayo in dadku ay nin sidiisoo kale ah ay u bukeen , Neyrobi ayuu ugu khudbeeyey Jaaliyadda Soomaalida waxa uu u sheegay sida loo soo wariyey  isaga in  Maxaxweyne Bil Kilinton uu daawanayey sidii looga dhaweeyey Muqdisho!!!, laakiin waxaan anigu ka xumahay in Madaxweyne C/Qaasim uu waayey wax qabad ka badan in uu ka helay Dowlada Marey-kanka marka laga reebo in Kilinton uu CNNka ka daawadey sidii loo soo dhaweeyey.

Intaas aan soo shegay ma’ahan halkii aan u socday , Muqdisho markuu yimid Qabqab-layaashii dagalka oo dhan waxa uu arkay Cayayaan ay sahlan tahay in la buufiyo iska daa in lala xaajoodo’e, BBCda waxa uu ka yiri maalmalhaas , mucaarka dowlada waxa ay doonayaan in aan la fariisto kadibna ay yiraahdaan annaga iyo dowladii wan is fahmiweynay.

Hadalkaas waxa uu yiri malaha isaga oo wali lasii indha-daraarsan sidii shacabka Soomaaliyeed oo dhan ugu soodhaweeyeen Muqdisho , iyo isaga oo ismooday M.S.Barre oo jooga bilowgi toddobaatanadii, Rabise muxuu qadaray in uu Neyrobi kula shiro Mowliid Macaane oo aan isleeyahay maalintaa kahor ma’aqoon , iyo Cusmaan Caato oo naftiisa kaliya ka wakiil ah , talo iyadaa kugu nool horaa loo yiri , Siyaasiga aan rabno ma nooca C/Qaasimbaa.

Siyaasiga Soomaaliyeed ma Jen, Maxamed Abshir oo kalaa ee Bilowgii 1998, markii la dhisayey Bunt-land ee lagu dhisayey Garawe, waa tii ay isa soo sharaxeen isaga iyo C/Laahi Yuusuf , waa tii uu ku guuleystay C/Laahi Yuusuf , taladii uu Jen Maxamed Abshir qaatay waxa ay ahayd mid aan lagu aqoon dhaqanka Siyaasi-yiinta Soomaalida , waa kii isaga caraabay ee kaba dhoofay dalka , dadka qaar waxa ay u haysteen in uu yahay nin jilicsan  oo aan cadkiisa goosan Karin , daliilna waxa ay ka dhigteen muu dagaalamo ama uu qaso haddii uu isagu noqon waayey ninka  cadka wada cunaya , aniga maalmahaas waxaan joogay Garawe oo aan safar degdeg ah ku soo maray dad badani waxay lahaayeen anagu qof marabno ee maamul ayaan u jeellanahay , hadaba nooca Siyaasi ee aan rabno ma Jen Maxamed Abshir oo kalaa ,

Siyaasiga Soomaaliyeed ma Cali Khaliif Galayr oo kalaa , haddii uu ahaa R/W/Soomaaliya sida uu ku magacownaa ama R/W/ Carta , sida dadka qaar ay latahay oo uu ku madax adkaadey Madaxwey-nihiisii sidii isaga oo jooga dalkii uu wax ku soo bartay , lagu yiri lama shaqeyn kartid Kacaanka Barekeysan ee tareenka isaga har ,  ku jawaabay, Hawraarsan iyo gudoon , waliba raaciyey diyaar in uu yahay la shaqaynta iyo taageerida DKMG , ah. 

Siyaasada Soomaalida wali tanaasul laguma arag oo hadda Cali Khaliif tanaasul Siyaasi ah marag uma ahan ee waxa uu marag uu yahay  qanaacada uu muujiyey haddii uu waayey jagadii uu isku haleynayey , dadka qaarse waxa ay latahay in mustaqbal sare oo Siyaasi ah uu leeyahay Cali Khaliif haddii uu saan ku sii socdo.

Siyaasiga Soomaaliya ma DKMG ahbaa, ee had iyo jer ku celcelisa in ay tahay dowlad dib u heshiisiineed , lakiin yaabku waxa uu yahay laba arimood , shuruuda ay shirarka ku yimaadaan oo ay midi kow ka tahay in aan lagala hadlin laba jago oo kala ah Madax-weynaha iyo R/Wasaaraha , arinta kale shirarkooda waxa ay kula meereysanayaan rag iskaba tayo yar, dooni mayaan in ay la fariistaan raga dhibta keeni kara , midina meesha kama marna oo ah Soomaaliya wixii la isku hayey ma jagada Wasiirnimo ayey ahayd mise Madaxweyne kol idhaha ayey ahayd .

Taa waxaa ka sii daran DKMG ah labadeeda gole raga ka tirsan waa magacyo wada cusub oo aan ku khasbanahay in aan xafidno , su’aashu waxa ay tahay kuwii hore ee aan magacyadooda xafidnay ayaan si aan wax u kala deeqsiino la’ayn kuwan xageen wax uga keeneynaa??!!!   [TIMIRTII HORABA DAB LOO WAA]

Waxaan filayaa in aan su’aalaha badiyey wali kuwa kale ayaa maankeyga ku sii jiri, waxaase iigu daran Madaxweyne Ismaaciil Cumar Geelle , mahadi hakaga gaadhee howshii uu inoo qabtay , su’aashuse waxay tahay shirki Carta waxaa lagu furi jiray dib u heshiisiinta Soomaalida sadex arimood ayaa saldhig u ah , gogosha oo ay dhigeen Reer Jabuuti , go’aanka oo ay leeyihiin Soomaalida , Beesha caalamka oo kamideysan arinta Soomaaliya , sow idin lama ahan in sadaxdaas qodob ay ka hirgaleen gogoshii ay fidiyeen walaalaheen Rer Jabuuti , intii kale ay noqotay hal bacaad lagu lisay.

Haddii uu jiro akhriste akhriyey su’aalahan oo jawaab cad ka bixin kara Siyaasiga aan rabno, wey u baahan yihiin aniga iyo dadka ila midka ah , waana quud dareynayaa in aan helo jawaab taabo gal ah oo dalka Soomaaliya tayo iyo talo u noqota.

Bilowgii Ramadaanka ayaan safar ku soo maray Hargeysa ilaa Yarawe iyo goobo kamid ah Bunt-land qoraalkii safarkaas diyaarintiisii ayaan wadaa waana idiin soo qori doonaa Idan-Alle.

Fahad Yaasiin Xaaji Daahir
fahadsom@hotmail.com